بحران واکسیناسیون کرونا در بهار 1401

 تیتر حادثه – در شرایطی که حتی با دو تا سه برابر شدن سرعت واکسیناسیون کرونا در ایران، معلوم نیست که تا پایان سال حتی 40 میلیون ایرانی علیه این بیماری واکسینه شوند، طبق آخرین تحقیقات علمی درباره مدت زمان مصونیت بخشی واکسن های کرونا، این واکسن ها احتمالا باید سالی یک بار تجدید شوند؛ اتفاقی که می تواند وضیعت واکسیناسیون ایران در بهار 1401 را بحرانی کند، زیرا در آن زمان هم میلیون ها نفر در صف دریافت اولین نوبت واکسن خود قرار گرفته اند و هم میلیون ها نفر دیگر به دنبال تجدید واکسن هستند. البته اگر هم واکسیناسیون کرونا با سرعت کنونی ادامه پیدا کند تا مهر 1403 طول می کشد تا تمام ایرانیان بالای 65 سال واکسینه شوند.
دکتر محمد رضا هاشمیان، فوق تخصص مراقبت های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری ضمن انتقاد از کند پیش رفتن برنامه واکسیناسیون عمومی در ایران و البته عدم ارائه گزارشی شفاف درباره عوارض جانبی واکسن های کرونا از سوی وزارت بهداشت، به فوت یک ایرانی بعد از تزریق واکسن چینی اشاره کرد و گفت: اخیرا یکی از بیماران ما طبق ادعای خانواده اش 5 روز بعد از دریافت واکسن سینوفارم به دلیلی این که به بیماری قلبی مبتلا بوده، فوت کرده است. البته این ادعا هنوز ثابت نشده و در پزشکی قانونی تحت بررسی است، اما اگر این ادعا صحت داشته باشد، قطعا وزارت بهداشت مقصر است که هیچ گزارشی درباره عوارض واکسن های کرونا منتشر نکرده است.

چرا بهار 1401 زمانی بحرانی برای واکسیناسیون ایران است؟
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آمار رسمی وزارت بهداشت از این حکایت دارد که از 21 بهمن یعنی تاریخ شروع واکسیناسیون کرونا در ایران تا ساعت 14 دیروز، 2 میلیون و 991 هزار و 859 دوز واکسن کرونا به ایرانیان تزریق شده و براساس برآورد رکنا، متوسط سرعت واکسیناسیون کرونا در ایران در یک هفته اخیر یعنی در بازه زمانی یکشنبه 26 اردیبهشت تا یکشنبه 2 خرداد به طور متوسط روزانه 103 هزار و 158 دوز بوده است.

حال اگر قرار باشد تا پایان امسال، سرعت واکسیناسیون کرونا در همین باقی بماند، تا پایان اسفند 1400، صرفا کمی بیش از 31 میلیون و 50 هزار دوز جدید واکسن کرونا در سطح کشور تزریق خواهد شد و آمار کامل واکسیناسیون به حدود 34 میلیون دوز خواهد رسید؛ یعنی صرفا 17 میلیون ایرانی تا آن زمان به طور کامل واکسینه خواهند شد.

در این میان حتی اگر سرعت واکسیناسیون در ماه های آتی دو تا سه برابر شرایط کنونی شود، بازهم رقمی بین 30 تا 50 میلیون نفر از جمعیت ایران تا پایان سال واکسینه خواهند شد و قطعا با حفظ روند موجود در سرعت تزریق واکسن کرونا، تا پایان امسال حتی با تولید انبوه واکسن های ایرانی، بخش زیادی از مردم ایران بدون واکسن خواهند ماند و برای حل این مشکل صرف نظر از لزوم تولید و واردات انبوه واکسن کرونا ، باید جهشی اساسی در سرعت تزریق این واکسن به ایرانیان نیز شکل بگیرد.

نکته اساسی این است که براساس مطالعات علمی بین المللی مدت زمان ایجاد مصونیت برای هرکدام از واکسن های کرونا حدود یک سال پیش بینی شده است و اگر تا پایان 1400، صرفا حدود 40 میلیون ایرانی علیه کرونا واکسینه شوند، قطعا در بهار 1401 با بحران واکسیناسیون مواجه می شویم، چون در آن زمان صرف نظر از حدود 20 میلیون نفر ایرانی زیر 16 سال که ممکن است مانند برخی کشورها هیچ گاه واکسن کرونا به آنها تزریق نشود، بازهم حدود 25 میلیون ایرانی دیگر هنوز حتی برای بار اول نیز واکسن دریافت نکرده اند و این در حالی است که در آن زمان، چند میلیون ایرانی دیگر که بهار امسال واکسن کرونا زده اند، نیاز دارند که مجددا در بهار 1401 واکسینه شوند.

پایان 1400؛ دِدلاین مسئولان برای واکسیناسیون 65 میلیون ایرانی
این محاسبات نشان می دهد هر طور شده است، پایان سال 1400 باید اصطلاحا دِدلاین مسئولان کشور برای واکسیناسیون کامل حداقل 65 میلیون نفر علیه کرونا باشد و برای رسیدن به این هدف نیز باید هرچه سریع تر سرعت واکسیناسیون ایرانیان به بیش از 420 هزار دوز در روز یعنی بالاتر از 4 برابر سرعت متوسط تزریق واکسن در یک هفته اخیر افزایش یابد؛ وگرنه اوضاع برای وزارت بهداشت در بهار 1401 و فصول بعدی سال آینده بسیار بحرانی می شود؛ چراکه این وزارتخانه هم باید پاسخگوی اعتراض کسانی باشد که هنوز یک بار واکسن کرونا نزده اند و هم باید جواب کسانی را بدهد که نیاز دارند واکسن خود را تجدید کنند.

این نکته ای است که دکتر محمد رضا هاشمیان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و تاکید کرد: با سرعت کنونی واکسیناسیون قطعا سال بعد با این مشکل مواجه می شویم که هم زمان با آن که برخی افراد باید واکسن کرونای خود را تجدید کنند، هنوز بسیاری از مردم واکسن کرونا را حتی برای بار اول دریافت نکرده اند و مشخص نیست با حفظ سرعت کنونی یا حتی دو برابر شدن آن، وزارت بهداشت در سال آینده چطور می خواهد با این مشکل دست و پنجه نرم کند؟

فوق تخصص مراقبت های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری در این باره تصریح کرد: اگر سرعت تزریق واکسن همچنان به همین کندی بماند، قطعا بهار 1401 شرایط واکسیناسیون کرونا در ایران بحرانی خواهد شد و تنها راه دچار نشدن به این بحران، این است که با تغییر دولت، وزیر بهداشت بعدی برنامه بسیار سریع تری را برای واکسیناسیون عمومی در پیش گیرد، زیرا ما هر طور شده باید تا انتهای سال تمام مردم کشور را واکسینه کنیم.

واکسن کرونا باید سالی یک بار تجدید شود
این بحران اساسی در سال 1401 به این دلیل ممکن است برای نظام درمانی کشور ایجاد شود که واکسن کرونا احتمالا مصونیت دائمی ندارد و پیش بینی های متخصصان جهانی از این حکایت دارد که این واکسن احتمالا مانند واکسن آنفلوآنزا باید سالی یک بار تجدید شود. حال اگر این مساله نیز وجود نداشت و مصونیت واکسن کرونا دائمی بود، بازهم با سرعت کنونی واکسناسیون یعنی تزریق حدود 103 هزار دوز در روز، بازهم تا اواسط مهر 1403 طول می کشید تا همه ایرانیان بالای 16 سال علیه کرونا واکسینه شوند.

هاشمیان البته با پیش بینی احتمال افزایش نسبی سرعت واکسیناسیون در ماه های آینده تاکید کرد که براساس برآوردهای او، در صورت عدم جهش سرعت واکسیناسیون احتمالا واکسیناسیون کامل ایرانیان تا پایان 1401 به طور می انجامد.

وی در توضیح بیشتر گفت: با رویکرد کنونی واکسیناسیون ایرانیان شاید تا دو سال دیگر به پایان برسد و حتی اگر سرعت واکسیناسیون افزایش یابد، بازهم بعید می دانم در صورتی که جهشی اساسی در سرعت تزریق واکسن کرونا صورت نگیرد، تا آن زمان هم هر دو دوز واکسن کرونا به تمام مردم ایران تزریق شده باشد.

وی درباره آخرین نتایج تحقیقات علمی پیرامون مدت زمان مصونیت بخشی واکسن های مختلف کرونا عنوان کرد: اکنون بیش از هشت ماه از تزریق عمومی اولین واکسن های کرونا در جهان می گذرد و هنوز گزارشی درباره از بین رفتن مصونیت این واکسن ها بعد از هشت ماه منتشر نشده است. در این میان آخرین پیش بینی ها از این حکایت دارد که همه واکسن های کرونا حداقل یک سال مصونیت ایجاد می کنند و به نظر نمی رسد ایمنی زایی این واکسن ها کمتر از یک سال باشد. البته باید توجه داشت منظور از ایجاد مصونیت، پیشگیری از مرگ ناشی از کروناست و ممکن است بسیاری از افرادی که حتی واکسن کرونا دریافت کرده اند، به انواع خفیف این بیماری دچار شوند، اما قطعا خطر مرگ بر اثر ابتلا به کووید 19 در این افراد نزدیک به صفر است.

افزایش سرعت واکسیناسیون؛ شاید بعد از جابه‌جایی دولت
هاشمیان که گویی از مدیریت کنونی وزارت بهداشت کاملا قطع امید کرده است، تنها امید خود برای بهبود شرایط را تغییر اساسی در بدنه مدیریتی این وزارتخانه در دولت بعدی عنوان کرد و گفت: حتما لازم است که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برنامه ای جامع برای حل مشکل واکسیناسیون کرونا ارائه دهند، چون در شرایط همه گیری کرونا، قطعا سلامت مردم باید مهمترین اولویت های نامزدهای انتخابات باشد.

فوق تخصص مراقبت های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری البته از ارائه نشدن برنامه های حوزه سلامت توسط نامزدهای انتخابات 1400 انتقاد کرد و گفت: متاسفانه این روزها با این که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری حضور پررنگی در فضای مجازی دارند، به ندرت شاهد آن بوده ایم که این نامزدها درباره مهمترین مساله کشور یعنی سلامت مردم صحبت کنند. این در حالی است که مردم منتظر آن هستند که رویکرد کاندیداها درباره موضوع واکسیناسیون کرونا و سایر مسائل مربوط به حوزه سلامت را جویا شوند.

وزارت بهداشت عوارض واکسن ها را گزارش نمی دهد
هاشمیان در بخش دیگری از صحبت هایش به عدم مستندسازی عوارض مربوط به تزریق واکسن کرونا توسط وزارت بهداشت انتقاد کرد و اظهار داشت: وزارت بهداشت ما نه تنها هیچ گزارشی درباره عوارض جانبی واکسن های مختلف ارائه نداده است، بلکه اصلا پیگیر حال افرادی که واکسن کرونا تزریق می کنند نیز نمی شود.

وی به فوت یک ایرانی بعد از تزریق واکسن چینی کرونا اشاره کرد و گفت: بی توجهی وزارت بهداشت نسبت به لزوم اعلام عوارض جانبی واکسن های کرونا باعث شده است که اخیرا یکی از بیماران ما طبق ادعای خانواده اش 5 روز بعد از دریافت واکسن سینوفارم به دلیلی این که به بیماری قلبی مبتلا بوده، فوت کند. البته این ادعا هنوز ثابت نشده و در پزشکی قانونی تحت بررسی است، اما اگر این ادعا صحت داشته باشد، قطعا وزارت بهداشت مقصر است که هیچ گزارشی درباره عوارض واکسن های کرونا منتشر نکرده تا افراد دارای بیماری های زمینه ای بدانند که باید کدام واکسن ها را تزریق کنند.

عضو هیات علوم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: اکنون مقامات وزارت بهداشت صرفا به صورت تئوری درباره برخی عوارض واکسن های کرونای صحبت می کنند و هیچ آماری ارائه نداده اند که از میان حدود 2.5 میلیون نفری که تا کنون یک یا دو دوز واکسن کرونا را تزریق کرده اند، چند نفر دچار آلرژی، چند نفر دچار سرگیجه، چند نفر دچار ضعف و بی حالی و چند نفر دچار عوارض دیگر شده اند.

فوق تخصص مراقبت های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری با انتقاد از روند آزمون و خطایی موجود درباره کشف شیوه های درمانی و واکسیناسیون کرونا عنوان کرد: در تمام مراحل مواجهه با بیماری کووید 19 شاهد آن هستیم که در ایران صرفا با تجربه و آزمون با این بیماری مقابله می کنند و متاسفانه خطاهای زیادی در این روند وجود داشته است؛ حالا هم شاهد تداوم این رویه در تجویز، تزریق و نوبت دهی واکسن کرونا هستیم و آن قدر در این زمینه بی نظم عمل می کنیم که حتی در هفته های گذشته شاهد صف های طولانی ازدحام سالمندان برای دریافت واکسن بوده ایم.

وزارت بهداشت جویای حال دریافت کنندگان واکسن نمی شود
اکنون از سه واکسن اسپوتنیک وی روسیه، سینوفارم چین و واکسن آسترازنکا که از سبد کوواکس و از دو کشور کره جنوبی و ایتالیا وارد ایران شده است، در واکسیناسیون عمومی علیه کرونا استفاده می شود، اما فقدان گزارش دقیق درباره عوارض جانبی هر کدام از واکسن ها موجب شده است که هیچ کدام از شهروندان اطلاع نداشته باشند عوارض کدام یک از این واکسن ها بیشتر است و اصلا هرکدام از این واکسن ها چه عوارضی دارند.

این نکته ای است که هاشمیان نیز به آن اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی که وزارت بهداشت هیچ گزارشی درباره عوارض جانبی واکسن های کرونا ارائه نمی کند، من و سایر همکارانم تنها از طریق تماس های مردم می توانیم به برخی عوارض موجود در این واکسن ها پی ببریم و البته برای تکمیل اطلاعاتمان باید مقالات منتشرشده در سایت های علمی خارجی را مطالعه کنیم. این در حالی است که وزارت بهداشت ما نه تنها خود را ملزم به تهیه گزارشی در زمینه عوارض جانبی هر کدام از واکسن های کرونا نمی داند، بلکه حتی جویای حال دریافت کنندگان واکسن در روزهای بعدی نیز نمی شود؛ به نحوی که حتی از من به عنوان یک پزشک، در روزهای بعد از تزریق واکسن هیچ کس حتی سوال نکرد که حالت چطور است!

این در حالی است که از نظر این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بدون شک تمام واکسن های کرونای موجود در دنیا مانند سایر داروها عوارض جانبی دارند و این عوارض می توانند شدید یا خفیف باشد؛ البته به گفته هاشمیان، تا کنون عوارض جدی مربوط به واکسن کرونا در سطح جهان در ابعاد گسترده مشاهده نشده است و در ایران نیز قطعا شرایط به همین صورت خواهد بود، اما مشکل اساسی آن است که وزارت بهداشت ایران تا کنون هیچ گزارش مستندی درباره عوارض واکسن های کرونا ارائه نداده است؛ این در حالی است که متولیان بهداشتی سایر کشورها تا کنون گزارش های متعددی درباره واکسیناسیون کرونا ارائه کرده اند.

چرا سرعت واکسیناسیون هنوز لاک پشتی است؟
آن طور که اخیرا مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک ایران اعلام کرده است، تا امروز 5 میلیون و 647 هزار و 800 دوز واکسن کرونا وارد کشور شده که از این مقدار، 720 هزار دز واکسن اسپوتنیک وی روسیه، 125 هزار دز واکسن بهارات هند، 700 هزار هزار و 800 دز واکسن آسترازنکا سبد کوواکس تولید کره جنوبی، یک میلیون و 452 هزار دز واکسن آسترازنکا سبد کوواکس تولید ایتالیا و 2 میلیون و 650 هزار دوز واکسن سینوفارم چین بوده است.

این در حالی است که تا ساعت 14 دیروز، براساس آمار رسمی وزارت بهداشت، 2 میلیون و 991 هزار و 859 دوز واکسن کرونا در سطح کشور تزریق شده است و سوال اصلی اینجاست در شرایطی که مقامات سیاسی کشور وعده داده اند که از خرداد تا آبان امسال 60 میلیون دوز واکسن روسی وارد ایران خواهد شد و همچنین در ماه های آتی شاهد واردات پرحجم واکسن سینوفارم از چین خواهیم بود و علاوه بر آن، همچنان حدود 15 میلیون دوز دیگر از سهمیه ایران از سبد کوواکس تحویل کشورمان نشده و البته همه این آمارها صرف نظر از احتمال تولید انبوه واکسن های ایرانی در ماه های آتی است، چرا سرعت واکسیناسیون کرونا در کشورمان همچنان لاک پشتی است؟ یعنی آیا هنوز پای کمبود امکانات حمل و نقل و نگهداری از واکسن کرونا از جمله یخچال مخصوص برای نگهداری از واکسن مطرح است یا مشکلی دیگر باعث کند پیش رفتن روند واکسیناسیون در ایران شده است؟

هاشمیان نیز در این راستا به فاصله بیش از 2 میلیون و 600 هزار دوزی تعداد واکسن های تزریق شده در ایران با تعداد واکسن هایی که وارد کشور شده است، اشاره کرد و گفت: به نظر می رسد تعداد کم نیروهایی که در طرح واکسیناسیون عمومی کرونا استفاده می شوند، از جمله عواملی بوده که منجر به کند پیش رفتن روند واکسیناسیون در ایران شده است. این در حالی است که من و همکارانم به وزارت بهداشت نامه نوشته ایم که اگر کمبود نیرو دارید، ما حاضریم که به واکسیناسیون کرونا کمک کنیم، اما تا کنون هیچ پاسخی به این نامه ما داده نشده است.

وی در پایان تصریح کرد: سوال مهم ما از وزارت بهداشت این است که چرا از ظرفیت بالای کادر درمان برای تسریع روند واکسیناسیون کرونا استفاده نمی شود؟ این در حالی است که بسیاری از پزشکان متخصص و حتی فوق تخصص حاضرند تمام توان خود را برای کمک به طرح واکسیناسیون ملی صرف کنند تا هرچه زودتر فشار ناشی از همه گیری کرونا از روی دوش کادر درمان برداشته شود.