شهروندان حقوق خود را بشناسند

امین قاسم زاده – مشاور حقوقی: حقوق شهروندی به معنی مجموعه قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی است که حقوق و منافع هر فرد را در جامعه سیاسی دولت-ملت مشخص و با پیش‌بینی ضمانت‌های اجرایی کارآمد از آن صیانت می‌کند. اگر بخواهیم تکالیف شهروندی را هم در این زمینه داخل کنیم، آنوقت به قوانینی با دامنه شمول زیاد نیاز داریم که پس از طبقه‌بندی آن‌ها به همان قوانین معمول مانند قانون مدنی یا قانون مجازات می‌رسیم؛ بنابراین حقوق شهروندی صرفا برای تعیین و صیانت از حقوق ملت تدوین می‌شود.

حقوق شهروندی چه جایگاهی در مدیریت شهری دارد؟

قانون مبنای همه اقداماتی است که همه افراد در جامعه انجام می‌دهند. در حوزه فعالیت مدیران شهری نیز همین‌گونه است، اما چون حقوق شهروندی مبتنی بر قوانینی صرفا حمایتی شکل می‌گیرد، جزو اصولی‌ترین مبانی مدیریت شهری محسوب می‌شود. به عبارت دیگر همه اقدامات مدیران شهری اعم از عمرانی، خدماتی و فرهنگی باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا شود که حقوق و منافع مردم و ساکنان شهر را تأمین کند.

مهم‌ترین حقوق شهروندی چیست؟

از دیدگاه تئوری و کلی حق آزادی، حق دسترسی آزاد به اطلاعات، حق برقراری ارتباط آسان با مدیران و مسئولان شهری، حق تشکیل انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی، حق برگزاری اجتماعات حمایتی و اعتراضی، حق برخورداری از آب و هوای سالم و حق استفاده از امکانات و تاسیسات سالم و استاندارد، مهم‌ترین مبانی حقوق شهروندی شناخته شده در همه جهان است.

از دیدگاه تقنینی، حقوقی مانند ایجاد زمینه مناسب برای برگزاری انتخابات آزاد پارلمان شهری، شفاف‌سازی در عملکرد مدیریت شهری به طوری که برای همه شهروندان قابل دسترسی باشد، قابلیت توبیخ مدیران متخلف و مدیرانی که پاسخگوی عملکرد خود نیستند و شفاف‌سازی فرایند آن و ایجاد زمینه مناسب برای حمایت از شهروندان معترض یا حامی طرح‌های شهری از مهم‌ترین این حقوق است که در همه قوانین از جمله قانون مدنی فرانسه، منشور حقوق شهروندی ایران و قانون مدنی مصر مورد تأکید قرار گرفته است.

قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی از بزه‌دیدگان حمایت می‌کند، اما حقوق شهروندی جنبه پیشگیرانه دارد تا اصلا به حقوق شهروندان تجاوز نشود. مهم‌تر اینکه حقوق شهروندی از حقوق شهروندان در مقابل مدیران دفاع و به آنان یادآوری می‌کند، قدرت شهرداران، اعضای شوراهای اسلامی، مدیران مناطق و معاونان شهردار، برگرفته از رأی مردم است و باید در جهت احقاق حقوق آنان بکار گرفته نشود.