عدالت گمشده در حقوق معلمان مدارس غیرانتفاعی

شهریه مدارس غیرانتفاعی بسته به پایه تحصیلی متفاوت است؛ اما براساس برآوردهای رکنا از صحبت های معلمان این مدارس، تقریبا هیچ کدام از مدارس غیرانتفاعی در سال گذشته با وجود این که شیوع کرونا آموزش ها را مجازی کرده بود، حتی در شهرهای کوچک نیز شهریه ای کمتر از 5 میلیون تومان دریافت نکردند و البته شهریه بسیاری از آنها حتی از 20 میلیون تومان نیز فراتر رفت. این در حالی است که همین مدارس غیرانتفاعی بخصوص مدارس غیرانتفاعی شهرهای کوچکتر، در سال تحصیلی گذشته به بیشتر معلمان خود حقوق زیر یک میلیون تومان به ازای هر ماه پرداخت کردند. البته معلمان مدارس غیرانتفاعی صرف نظر از حقوق پایین، از مشکلاتی نظیر بیمه نبودن یا برخوردای از بیمه ناکافی، عدم داشتن قرارداد محکم، فقدان امنیت شغلی و از همه مهمتر بی متولی بودن، رنج می برند.
وضعیت شغلی و درآمدی اسفناک معلمان مدارس غیرانتفاعی
به گزارش تیتر حادثه ، معلمان در سال های اخیر همواره نسبت به وضعیت دستمزد خود اعتراض داشته اند و در این میان اوضاع معیشتی معلمان حق التدریسی و خرید خدمتی عموما نامناسب تر از میزان حقوق و مزایای معلمان رسمی آموزش و پرورش بوده است. اما شاید بتوان گفت بدترین وضعیت اوضاع دستمزد را در میان تمام فرهنگیان، معلمانی دارند که به صورت آزاد و بدون داشتن قراردادی محکم در مدارس غیرانتفاعی تدریس می کنند. معلمانی که بیشتر آنها کمتر از یک میلیون تومان در ماه آن هم فقط بابت 8 تا 9 ماه سال تحصیلی حقوق می گیرند.

در این میان اغلب معلمان غیرانتفاعی فاقد بیمه هستند و ابدا هیچ تضمین و امنیت شغلی نیز ندارند. هیچ مزایایی مثل عیدی و سنوات شغلی نیز برای این معلمان تعریف نشده و حتی در ایام آموزش های مجازی نیز مبلغ بسیار پایین یعنی بین 50 تا 100 هزار تومان به ازای هر ترم، بابت هزینه اینترنت به این معلمان پرداخت شده است. برآوردهای رکنا نیز براساس اظهارات تعداد زیادی از معلمان مدارس غیرانتفاعی نشان می دهد که بخش زیادی از آنها تنها بین 600 تا 800 هزار تومان حقوق ماهانه دریافت می کنند.

معلمان مدارس غیرانتفاعی تقریبا حق هیچ گونه اعتراضی هم نسبت به وضعیت دستمزد خود بخصوص در شهرهای کوچکتر ندارند؛ چون در این گونه شهرها مدیران مدارس غیرانتفاعی با یکدیگر در ارتباط هستند و هر معلمی که بخواهد از آنها به آموزش و پرورش یا وزارت کار شکایت کند، عملا هیچ گاه دیگر نمی تواند در آن شهر به تدریس بپردازد و همین مساله باعث شده است که وضعیت دستمزد معلمان مدارس غیرانتفاعی شهرستان ها بخصوص شهرهای کوچکتر عموما بدتر از معلمان مدارس غیرانتفاعی تهران باشد.

آموزش و پرورش معلمان مدارس غیرانتفاعی را رها کرده است
نکته مهمی که در این میان به آن توجه داشت این است که عمده معلمان مدارس غیرانتفاعی به‌ویژه در شهرهای کوچکتر تقریبا با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می کنند و وضعیت معیشتی این معلمان دقیقا در نقطه مقابل معلمان دبیرستان های غیرانتفاعی خاص تهران و کلانشهرها قرار دارد که دستشان با مافیای کنکور در یک کاسه است و با ارائه انواع و اقسام برنامه های آموزشی حقوق های نجومی کسب می کنند.

در روزهای اخیر نیز که تعداد زیادی از معلمان مدارس غیرانتفاعی از شهرهای کوچک سراسر کشور در تماس با خبرنگار اجتماعی رکنا، انواع مشکلات شغلی و درآمدی خود را با ما در میان گذاشته اند، به نظر می رسد مهمترین مشکل این معلمان، بی متولی بودن آنهاست؛ یعنی چون معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی عملا هیچ تعریفی در چارت آموزش و پرورش ندارند، هیچ کسی هم نیست که از حق آنها دفاع کند.

البته باید به این نکته توجه داشت که سازمان مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش در هر شرایطی وظیفه دارد که بر عملکرد مدارس غیرانتفاعی نظارت کند، اما آن طور که برخی معلمان به رکنا گفتند، با وجود این که طبق تعریف یونسکو، تمام کسانی که در مدارس مشغول به تدریس هستند، باید به عنوان معلم شناخته می شوند، اما آموزش و پرورش مسئولیت رسیدگی به امور معلمان مدارس غیرانتفاعی، چه آنهایی را که قرارداد دارند و چه آنهایی را که بدون قرارداد فعالیت می کنند، به ادارات کار هر شهرستان واگذار کرده است.

همین بی متولی بودن نیز باعث شده است که عمده معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی از مزایای در نظرگرفته شده برای کارمندان رسمی آموزش و پرورش مانند وام مسکن، بن خرید کالا، استفاده از امکانات خانه معلم ها و اسکان در مدارس در ایام تعطیل و هنگام مسافرت، برخوردار نباشند و هیچ گونه عیدی، سنوات شغلی، پاداش یا مزایای دیگری نیز در اختیارشان قرار نگیرد. این معلمان طبیعتا هیچ جایگاهی نیز در لایحه رتبه بندی معلمان ندارند و حتی پس از تصویب این لایحه و اجرایی شدن آن، بازهم هیچ تغییری در وضعیت شغلی و درآمدی معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی ایجاد نمی شود.

حقوق ناچیز معلمان مدارس غیرانتفاعی در سایه متولی نداشتن
بی متولی بودن همچنین مساله ای بسیار دردناک را برای معلمان مدارس غیرانتفاعی به همراه داشته است؛ مساله ای به نام حقوق بسیار اندک که مقایسه آن با رنج حقوقی امروز کارمندان و کارگران نشان می دهد که برخی مدارس غیرانتفاعی عملا معلمان را به استثمار گرفته اند؛ چراکه معلمان مدارس غیرانتفاعی شهرهای کوچک در بهترین حالت با وجود کار تمام وقت، 2 میلیون تومان حقوق دریافت می کنند و دریافتی ماهیانه بیشتر آنها زیر یک میلیون تومان است. اعداد و ارقامی که اصلا با گرانی های موجود و وضعیت دستمزد سایر مشاغل همخوانی ندارند.

میانگین حقوق معلمان مدارس غیرانتفاعی شهرهای کوچک نیز براساس برآوردهای رکنا از گفت و گو با این معلمان، چیزی در حدود 600 تا 800 هزار تومان است. این حقوق هم البته فقط برای ایام فعال سال تحصیلی به معلمان پرداخت می شود؛ به نحوی که برخی مدیران مدارس با کسر زمان تعطیلات عید، روزهای پایانی خرداد و فاصله بین برگزاری دو ترم، فقط حقوق هشت ماه معلمان خود را پرداخت می کنند و مدیرانی که کمی انصاف بیشتری دارند، بابت 9 ماه سال تحصیلی به معلمان خود حقوق می دهند.

بیمه های بی مایه معلمان مدارس غیرانتفاعی
مشکل مهم دیگر معلمان مدارس غیرانتفاعی این است که اغلب آنها یا بیمه ندارند یا بین 7 تا 15 روز در ماه بیمه می شوند و اگر خودشان استطاعت مالی کافی داشته باشند، باید حق بیمه مابقی روزهای ماه را از جیب خود بپردازند؛ نکته اسف‌بارتر این که برخی مدیران مدارس غیرانتفاعی حتی در قراردادهای بعضی معلمانی که فاقد بیمه هستند، این نکته را درج می کنند که آنها بابت این که بیمه نیستند، نمی توانند اعتراض کنند و بسیاری از این مدیران هم پیش از امضای قرارداد از معلمان چک یا سفته می گیرند تا آنها هیچ گاه جرات نکنند که نسبت به شرایط حقوقی و بیمه ای خود به اداره کار شکایت کنند.

مشکل بیمه ای این معلمان همچنین باعث می شود که بیشتر آنها بخصوص معلمان زن بدون هیچ گونه ثبت سابقه کار، سال ها در یک یا چند مدرسه غیرانتفاعی فعالیت کنند. البته امید اغلب آنها این است که همین سابقه کار ثبت‌نشده، بتواند روزی به کارشان بیاید و رفته رفته وضعیت دستمزد و بیمه آنها را در همین مدارس غیرانتفاعی یا در آموزشگاه های خصوصی بهتر کند یا این که آنها بتوانند با استفاده از رزومه خود، برای دانش آموزان کلاس خصوصی برگزار کنند.

قراردادهای استثماری مدارس غیرانتفاعی با معلمان
وقتی معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی نه بیمه دارند و نه هیچ گونه متولی برای رسیدگی به امور و شکایاتشان، طبیعتا مدارس غیرانتفاعی نیز آنها را به بردگی نوین می گیرند و قراردادهایی را جلوی رویشان می گذارند که از قرارداد ترکمنچای نیز استثماری تر است؛ قرادادهایی هشت یا در بهترین حال 9 ماهه و حتی بعضا روزشمار که معلمان چاره ای جز امضای آن ندارند و به ناچار باید سه تا چهار ماه از سال را بدون حقوق سپری کنند.

جالب این که در متن برخی از این قراردادها حق هر گونه شکایت از معلمان مدارس غیرانتفاعی سلب شده است و این معلمان نیز که بیشترشان را خانم ها تشکیل می دهند، از سر ناچاری و علاقه به حرفه آموزگاری و برای یافتن لقمه نانی هر چند کوچک ناچار به امضای این قراردادها هستند.

معلمان مدارس غیرانتفاعی امنیت شغلی ندارند
نکته دیگر این است که هیچ تضمینی نسبت به تمدید قرارداد با معلمان مدارس غیرانتفاعی وجود ندارد و اساسا این معلمان به هیچ وجه امنیت شغلی ندارند؛ به نحوی که معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی که بسیاری از آنها دارای سابقه و مهارت کافی در امر تدریس هستند، با کوچکترین اتفاقی مانند بارداری، اعتراض به میزان حقوق، بیماری و … از کار بیکار می شوند.

آخرین نکته هم این است که براساس اظهارات برخی معلمان آزاد مدارس غیرانتفاعی در گفت و گو با رکنا، عموما وقتی سن این دسته از معلمان بالا می رود، مدارس غیرانتفاعی حتی موسساتی که آنها ممکن است بیش از 20 سال از عمر و جوانی خود را در آن سپری کرده باشند، حاضر به بستن قرارداد مجدد با این معلمان نمی شوند و به راحتی آنها را اخراج می کنند.