حوادث روی خطوط زرد در 45 متر زیر زمین تهران

 ورود ممنوع! سکوت را رعایت کنید! استعمال دخانیات ممنوع! با گفتن این جملات چه تصاویری در ذهن شما نقش می بندد؟ در تمام جهان خطوط و علائم خاصی برای مشخص کردن چگونگی تردد و استفاده از ابزار ها و تکنولوژی ها وجود دارد. این خطوط و نشانه ها که به صورت قراردادی و به دست انسان ها به وجود آمده اند، در زیر و روی شهر و اماکن مختلف عمومی به چشم می خورند. اشکال، تصاویر و رنگ های متنوع این نشانه ها با قرار گرفتن در کنار هم، معنا ها و مفاهیم خاصی را پدید می آورند و انسان ها به محض دیدن آنها، متوجه پیام ویژه آنها می شوند. هدف از استقرار این علائم در اماکن مختلف صیانت از جان و مال اعضاء جامعه، برقراری نظم و امنیت در شهر و جلوگیری از پایمال شدن حقوق شهروندان است.

در سطح شهر خودرو های شخصی، موتور ها، ماشین های سنگین و وسایل حمل و نقل عمومی از طریق علائم راهنمایی و رانندگی نحوه رفت و آمد خود را مشخص می کنند. در برخی اماکن عمومی نیز علائمی جهت حفظ نظم و آرامش افراد حاضر در آنها تعبیه شده اند. مردم با آگاهی از مفاهیم این علائم و رعایت آنها، قوانین خاصی را تدوین می کنند که تمام اعضاء جامعه ملزم به رعایت آنها هستند و تخلف از آنها در دل شهر هرج و مرج ایجاد می کند. اما در زیر پوست شهر چه می گذرد؟

مترو یکی از پرکاربرد ترین وسایل حمل و نقل عمومی است که هر روز، زیر زمین در حال حرکت و جا به جایی مسافران است. این وسیله نقلیه به دلیل سرعت بالا، قیمت ارزان، آسانی کاربرد و دسترسی به اکثر

نقاط شهر در بین مردم بسیار پرطرفدار است و به صورت روزمره بیش از 23 میلیون نفر از مردم تهران از آن استفاده می کنند. این جمعیت تنها به مردم ساکن تهران محدود نمی شود و افرادی که به علت شغل خود یا استفاده از خدمات پزشکی، اداری، قضایی و… از شهر های دیگر به تهران مراجعه می کنند هم از این وسیله نقلیه استفاده می کنند. خطوط مترو تهران از سال 1377 به طور رسمی شروع به کار کرده و همچنان در حال بهسازی و گسترش است. بنابراین حدود 26 سال است که مترو در تهران تاسیس شده و در حال خدمات رسانی به مردم است. اما آیا پس از گذشت این همه سال از تاسیس آن، فرهنگ استفاده از مترو نیز در بین مردم به وجود آمده است؟

در زیر زمین هم مانند روی آن خطوط و علائم متنوعی وجود دارند که با مفاد مخصوص خود، راهنمای مردم برای استفاده درست و اصولی از مترو می شوند. بدین ترتیب فرهنگ سازی برای استفاده از مترو با آموزش های لازم به اقشار مختلف جامعه، تمرین و استعمال این آموزش ها در فضای مترو، در نظر گرفتن جریمه برای افراد متخلف و گذر زمان ایجاد می شود. سوال اینجاست که مردم کجا می توانند مهم ترین رکن این فرهنگ سازی که «آموزش» است را دریافت کنند؟ شهروندان کجا و چه زمانی باید از معنا و محتوای این خطوط و نشانه های ویژه آگاهی پیدا کنند تا در استفاده از وسایل نقلیه مربوط به آنها با مشکل مواجه نشوند؟

خطوط و علائم خاص تعبیه شده در سطح شهر از دوران پیش از دبستان تا زمان دریافت گواهینامه رانندگی کم کم به افراد آموزش داده می شود. مردم جامعه از سنین کودکی در می یابند که رعایت قوانین گفته شده توسط این نشانه ها برای حفظ سلامت مردم، نظم و امنیت در سطح شهر و احقاق حقوق فردی و اجتماعی خودشان است. بنابراین همه خود را ملزم به رعایت آنها می کنند. اما متاسفانه آموزش نشانه های مخصوص زیر زمین به اندازه سطح زمین جدی گرفته نمی شود. گویی پنهان ماندن اوضاع و احوال زیر پوست شهر از چشم مردم، رعایت قوانین آن را نیز برای افراد بی اهمیت کرده است. درحالی که آگاهی و تبعیت از این خطوط و علائم در هر جایی حفاظت از جان و مال و حقوق شهروندی و آرامش اشخاص حاضر در اجتماع را تضمین می کند. این بدان معناست که زیر پوست شهر نیز به اندازه سطح آن می تواند برای افراد خطرآفرین باشد و تنها راه کاهش خطرات آن رعایت قوانین و مقررات است.

نادیده گرفتن آموزش های زیرزمینی جان افراد را به خطر می اندارد و آموزش علائم مخصوص مترو از سنین خردسالی به مردم از واجبات است. متاسفانه نه تنها در مراکز آموزشی مثل مدارس و دانشگاه ها، بلکه در فیلم های سینمایی، سریال های تلویزیونی، تئاتر های نمایشی، بیلبورد ها و تابلوهای تبلیغاتی و در هیچ جای دیگری از شهر نشانی از این آموزش ها دیده نمی شود. قاب های تلویزیون، تئاتر و سینما خالی از سکانس های آموزش شهری هستند. بیلبورد های تبلیغاتی که علاوه بر نقاط بسیاری در سطح شهر، زیر شهر را نیز اشغال کرده اند، تنها به تبلیغات کالا های لوکس و ضروری، اماکن تفریحی و برند های تجاری نامدار و ناشناس اختصاص یافته اند و کوچک ترین سخنی از مقررات حیاتی مترو به میان نمی آورند. با این حساب چگونه می توان انتظار کاهش آمارهای آسیب و مرگ در مترو را داشت؟ آموزش و فرهنگ سازی در این حوزه وظیفه کیست؟

در شهرداری معاونت فرهنگی و آموزشی وجود دارد که بخشی از وظایف آن مربوط به آموزش های شهری به شهروندان است. این معاونت با در نظر گرفتن برنامه های آموزشی مختلف و اعمال آنها، می تواند امر آموزش شهروندان را محقق سازد و با گذشت زمان فرهنگ سازی را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. اما افزایش آمار های صدمات، مرگ و خودکشی ها در مترو، گویای بی مسئولیتی، کم کاری و اهمال کاری این معاونت و نهاد شهرداری در این زمینه است. شاید داستان پشت حوادث مترو تنها به شرایط زندگی شخص آسیب دیده بازنگردد و افسردگی ها، سرخوردگی ها، شکست ها و از دست دادن ها پشت این فجایع پنهان نشده باشند. شاید تنها عدم اطلاع از علائم مخصوص مترو و غفلت از آنها عامل اصلی به وجود آمدن سوانح وحشتناک زیر پوست شهر باشد. در این موارد مقصر فقط افراد نیستند و گاهی انگشت اتهام شهروندان نه به سوی یکدیگر، بلکه باید به سوی مقامات مسئول باشد.