80 هزار میلیارد تومان یارانه به نیروگاه های حرارتی!

در شرایطی که براساس برآوردهای تیتر حادثه سالانه فقط 80 هزار میلیارد تومان یارانه بابت سوخت مصرفی نیروگاه های حرارتی از بودجه دولت پرداخت می شود، نیروگاه های تجدیدپذیر که به طور کامل برای تولید برق از منابع خدادادی رایگان یعنی باد و آفتاب استفاده می کنند و هیچ نیازی به سوخت های فسیلی ندارند، هیچ گونه یارانه ای برای مصرف سوخت خود از دولت دریافت نمی کنند.

ایران منبعی بی نظیر برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر محسوب می شود. برآوردهای کارشناسان حوزه انرژی های تجدیدپذیر نشان می دهد که پتانسیل عملی توسعه نیروگاه های خورشیدی در ایران حدود 60 تا 80 هزار مگاوات است. این در حالی است که ظرفیت نصب شده تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشورمان حدود 455 مگاوات است و البته ایران در مجموع تنها حدود 904 مگاوات برق با استفاده از تمام انواع انرژی های تجدیدپذیر تولید می کند. به عبارتی دیگر، تنها حدود 1.1 درصد از برق ایران با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تولید می شود و این در حالی است که براساس قوانین برنامه های پنج ساله پنجم و ششم توسعه، قرار بود ظرفیت تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشورمان به 5 هزار مگاوات برسد.

بی عملی دولت ها در زمینه توسعه انرژی های تجدیدپذیر در ایران
به گزارش خبرنگار اجتماعی تیتر حادثه با وجود پتانسیل بسیار بالای ایران برای استفاده از انرژی های تجدیدپذیر بخصوص انرژی های خورشیدی و بادی، سال هاست که این مساله در کشورمان مغفول مانده و با وجود تاکید مکرر قانون برنامه های پنجم و ششم توسعه بر لزوم افزایش ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر کشور به حداقل 5 هزار مگاوات، آمارهای رسمی وزارت نیرو از این حکایت دارد که هم اکنون تنها حدود 904 مگاوات از ظرفیت نصب شده تولید برق در ایران، بر مبنای انرژی های تجدیدپذیر است و بیش از 84 هزار مگاوات از ظرفیت تولید برق کشورمان با استفاده از سوخت های فسیلی تامین می شود.

این در حالی است که استفاده از سوخت های فسیلی برای تولید برق نه تنها منجر به کاهش میزان ذخایر این سوخت ها در کشورمان می شود، بلکه افزایش میزان آلاینده های جوی را نیز به همراه دارد. همچنین افزایش مصرف سوخت های فسیلی در سطح جهان، نقش مهمی در رشد میزان تاثیرات مخرب ناشی از گرمایش جهانی بر سطح زمین دارد و طبیعتا ایران نیز به عنوان یکی از کشورهایی که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش جهانی دیده است، باید توجه بیشتری را از سایر کشورها به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر معطوف کند.

در این میان اما متاسفانه با وجود این که در قوانین برنامه های پنجم و ششم توسعه تاکید شده است که باید ظرفیت تولید برق با استفاده از تجدیدپذیر در کشورمان به 5 هزار مگاوات افزایش یابد، ولی هنوز هم کمتر از هزار مگاوات از برق کشور با استفاده از این انرژی ها تولید می شود و این مساله نشان می دهد که در یک دهه گذشته حتی در عمل به قوانین مصوب کشور نیز توجه مناسبی به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر انجام نشده است و تمام دولت های گذشته بی عملی خاصی در زمینه توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران داشته اند.

امکان اندک تحقق وعده وزیر نیرو برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر
در این میان اما اخیرا آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در بازدید از یک نیروگاه خورشیدی در استان یزد بر لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشور تاکید کرده و علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو نیز وعده داده است که تا پایان دولت سیزدهم یعنی تابستان 1404، حداقل 10 هزار مگاوات به ظرفیت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر برای تولید برق در کشور اضافه خواهد شد که از این مقدار 8 تا 9 هزار مگاوات مربوط به احداث نیروگاه های خورشیدی جدید خواهد بود.

دکتر سید مسلم موسوی، مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران اما در گفت و گو باتیتر حادثه معتقد است که با توجه به کمبود منابع مالی موجود در کشور، بعید است که وعده وزیر نیرو در زمینه افزایش 10 هزار مگاواتی ظرفیت نیروگاه های تجدیدپذیر در کشورمان محقق شود؛ چراکه در حال حاضر نه تنها منابع مالی لازم برای احداث این نیروگاه های جدید با ظرفیت مجموعا 10 هزار مگاوات در کشورمان در دست نیست، بلکه اعتبار مورد نیاز برای خرید برق تضمینی از نیروگاه های تجدیدپذیر کشور نیز در قانون بودجه پیش بینی نشده و بعید است دولت بتواند در سال های آینده این پیش بینی را انجام دهد.

مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران با تاکید بر این که بخش دولتی به هیچ وجه نباید وارد سرمایه گذاری مستقیم در زمینه توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر شود، اظهار داشت: اساسا تجربه نشان داده که هر زمان بخش دولتی برای توسعه یک نیروگاه سرمایه گذاری کرده است، با کاهش بهره وری مواجه شده ایم، بنابراین بهترین راهکار برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در کشور، سرمایه گذاری بخش خصوصی یا جذب سرمایه گذاری خارجی است. اما در شرایط موجود تامین منابع مالی برای احداث 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی یا سرمایه گذاری خارجی، بسیار دشوار به نظر می رسد.

یارانه سوخت نیروگاه های حرارتی؛ مهمترین مانع توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر
موسوی درباره مهمترین موانع موجود برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشورمان توضیح داد: مهمترین مشکلی که باعث عدم توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در کشورمان می شود، یارانه سنگینی است که دولت بابت سوخت مصرفی نیروگاه های حرارتی می پردازد و این مساله باعث می شود که حتی با وجود کاهش هزینه سرمایه گذاری بر اثر رشد فناوری نیروگاه های تجدیدپذیر در چند سال گذشته، هنوز هم دولت توجه ویژه ای را به لزوم توسعه این نیروگاه ها در کشور به خرج ندهد.

مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران ادامه داد: متاسفانه در ایران یارانه عظیمی به نیروگاه های گازی و سیکل ترکیبی پرداخت می شود که در آنها، برق با مصرف سوخت های فسیلی تولید می شود؛ به نحوی که در حالی که قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی به ترکیه، حدود 12.5 سنت است که با در نظر گرفتن ارز نیمایی، معادل حدودا 3 هزار و 50 تومان می شود، اما وزارت نفت هر متر مکعب گاز را فقط 10 تومان پای نیروگاه های حرارتی کشور حساب می کند و این یعنی به ازای مصرف هر متر مکعب گاز در نیروگاه های حرارتی، 3 هزار و 40 تومان یارانه پرداخت می شود.

اجرا نشدن قانون هدفمندی یارانه ها درباره نرخ سوخت مصرفی نیروگاه ها
این در حالی است که به گفته عضو هیات علمی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، در قانون هدفمندی یارانه ها قرار بود نرخ سوخت نیروگاه های کشور به 75 درصد قیمت گاز صادراتی برسد و اگر قرار بود این قانون اجرایی شود، باید هم اکنون نیروگاه های حرارتی کشور بابت هر متر مکعب گاز 2 هزار و 280 تومان به وزارت نفت می پرداختند و این مساله نشان می دهد که حتی قانون هدفمندی یارانه ها نیز در کشورمان به درستی اجرایی نمی شود.

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که در نیروگاه های حرارتی ایران به طور متوسط به ازای تولید هر سه کیلووات برق، یک متر مکعب گاز مصرف می شود و با توجه به این که میزان مصرف برق در کشورمان سالیانه بیش از 30 هزار گیگاوات است، اگر متوسط راندمان نیروگاه های حرارتی کشور را حدود 40 درصد در نظر بگیریم، با احتساب تلفات متوسط حدودا 20 درصدی موجود در شبکه برق کشور و با در نظر گرفتن این مساله که حدود 80 درصد برق مصرفی در ایران توسط نیروگاه های حرارتی تولید می شود، به طور تقریبی می توان یارانه گاز پرداختی به نیروگاه های حرارتی کشور برای تولید برق را حدود 80 هزار میلیارد تومان در سال تخمین زد.

هزینه اولیه احداث نیروگاه خورشیدی از نیروگاه حرارتی کمتر است
اما با وجود پرداخت یارانه گاز حدودا 80 هزار میلیارد تومانی که به نیروگاه های حرارتی کشورمان پرداخت می شود، نیروگاه های تجدیدپذیر که به طور کامل برای تولید برق از منابع خدادادی رایگان یعنی باد و آفتاب استفاده می کنند، هیچ گونه یارانه ای برای مصرف سوخت خود از دولت دریافت نمی کنند.

این اتفاق اما در شرایطی رخ می دهد که به گفته مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران، متوسط هزینه سرمایه گذاری اولیه هر نیروگاه خورشیدی، حدودا 500 هزار دلار به ازای هر مگاوات ساعت تولید برق است و این در حالی است که متوسط هزینه سرمایه گذاری اولیه نیروگاه های گازی حدودا 650 تا 700 دلار به ازای هزار مگاوات ساعت تولید برق است.

البته متوسط هزینه سرمایه گذاری اولیه هر نیروگاه سیکل ترکیبی نیز حدودا 850 تا 900 هزار دلار به ازای هر مگاوات ساعت تولید برق است و همچنین متوسط هزینه سرمایه گذاری اولیه هر نیروگاه بادی حدودا 1000 دلار به ازای هر مگاوات ساعت تولید برق است. از مجموع این آمار و ارقام نیز استنباط می شود که از قضا، هزینه سرمایه گذاری اولیه نیروگاه های خورشیدی از هزینه سرمایه گذاری اولیه نیروگاه های حرارتی یعنی نیروگاه های گازی و سیکل ترکیبی در سطح جهان کمتر است.

افزایش 6500 مگاواتی ظرفیت برق خورشیدی ایران با حذف یارانه سوخت نیروگاه های حرارتی
نکته دیگری که با در نظر گرفتن این آمار و ارقام مشخص می شود نیز این است که با در نظر گرفتن نرخ دلار نیمایی، به طور تقریبی می توان با حذف یارانه پرداختی گاز به نیروگاه های حرارتی کشور، سالیانه به اندازه تولید بیش از 6 هزار و 500 مگاوات برق، نیروگاه خورشیدی احداث کرد.

البته آن طور که موسوی می گوید، مهمتر از هزینه سرمایه گذاری اولیه، هزینه برق تولیدی یک نیروگاه در طول عمر کارکرد آن است و اگر تمام هزینه های جاری و اولیه نیروگاه ها در طول عمرشان بر میزان برق تولیدی از آنها تقسیم شود، بازهم نتایج نشان می دهد که قطعا اگر به جای گاز یارانه ای، مطابق قانون هدفمندی یارانه ها گاز با نرخ صادراتی به نیروگاه های حرارتی تحویل داده شود، در آن صورت قطعا تولید برق با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی به شکل محسوسی به‌صرفه‌تر از تولید برق با مصرف سوخت های فسیلی خواهد بود.

همچنین به گفته مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران، حتی با وجود یارانه های سنگینی که دولت به نیروگاه های حرارتی پرداخت می کند، بازهم با توجه به کاهش محسوس هزینه احداث نیروگاه های خورشیدی در سال های اخیر، در حال حاضر تولید برق با استفاده از انرژی خورشیدی در کشورمان، نسبت به نیروگاه های حرارتی، رقابتی محسوب می شود و در چنین شرایطی اگر قرار بود قیمت سوخت مصرفی نیروگاه های حرارتی براساس قانون هدفمندی یارانه ها محاسبه شود، قطعا نیروگاه های تجدیدپذیر به مراتب به‌صرفه‌تر از نیروگاه های حرارتی بود.

عقب ماندگی ایران از حرکت جهانی در توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر
بی توجهی ایران به لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در شرایطی رخ داده است که به گفته موسوی، در سال های اخیر، عمده سرمایه گذاری ها در حوزه انرژی در کشورهای توسعه یافته مربوط به توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر بوده است و بسیاری از کشورها در سرمایه گذاری های جدید خود در حوزه انرژی کمتر به سراغ توسعه نیروگاه های گازی، سیکل ترکیبی و زغال سنگ رفته اند. یعنی در شرایطی شاهد عقب ماندگی ایران از حرکت جهانی در توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر بوده ایم که تعداد این نیروگاه ها در سال های اخیر در تمام جهان افزایش یافته است.

در این میان حتی آن طور که مدیرعامل انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران می گوید، صندوق جهانی تسهیلات محیط زیست اخیرا متعهد شده است که 100 میلیارد دلار در حوزه انرژی سرمایه گذاری کند که 60 درصد از این رقم مربوط به بهره وری انرژی و 40 درصد از آن مربوط به توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر خواهد بود. ضمن این که در سال های اخیر، بزرگترین شرکت های تولیدکننده نیروگاه های گازی در جهان یعنی شرکت های جنرال الکتریک و زیمنس به سمت احداث نیروگاه های تجدیدپذیر رفته اند، چراکه این شرکت ها نیز متوجه شده اند که تمام جهان در آینده به سمت استفاده از انرژی های تجدیدپذیر خواهد رفت.

همچنین به گفته این کارشناس حوزه انرژی های تجدیدپذیر، با توجه به آثار مخرب زیست محیطی ناشی از تغییرات اقلیمی به دلیل انتشار بی رویه گازهای گلخانه ای در جو زمین که بخشی از آن به انتشار این گازها توسط نیروگاه های حرارتی بخصوص نیروگاه های زغال سوز مربوط می شود، بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده اند که برای کاهش میزان انتشار آلاینده های جوی از جمله گازهای گلخانه ای بهتر است تا حد امکان در زمینه توسعه استفاده از نیروگاه های تجدیدپذیر سرمایه گذاری کنند.

دلایل متفاوت ایران و جهان برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر
موسوی در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به دلایل متفاوت ایران و جهان برای توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر گفت: کشورهای مختلف به دلایل گوناگون در زمینه توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر سرمایه گذاری می کنند، به طور مثال، کشورهای اروپایی به دلیل مباحث زیست محیطی به دنبال توسعه این نیروگاه ها رفته اند و کشورهایی مثل چین و هند به دنبال آن بوده اند که با توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر، هرچه بیشتر به اشتغالزایی برای افراد تحصیلکرده خود بپردازند.

اما به گفته عضو هیات علمی سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، با توجه به این که در کشورمان نیروگاه حرارتی زغال سوز وجود ندارد و عمده آلایندگی نیروگاه های حرارتی جهان مربوط به نیروگاه های زغال سوز است، بنابراین توجیه زیست محیطی و توجه به مسائلی از جمله گرمایش جهانی، نمی تواند دلیل اصلی ما برای حرکت به سمت توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر باشد.

وی در پایان تصریح کرد: مهمترین دلایل ایران برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در حوزه هایی از جمله تنوع بخشی به منابع انرژی و ارتقای سطح امنیت انرژی کشور و ایجاد کسب و کارهای دانش بنیان دسته بندی می شود و البته دلایل زیست محیطی نیز می تواند یکی از دلایل ایران برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر به حساب آید.